ETKİLİ DİNLEME VE NOT TUTMA

ETKİLİ DİNLEME VE NOT TUTMA





Dinleme
bir beceridir. Ve bu beceri birtakım ilke ve yöntemlerle çok daha etkili bir
şekilde kullanılabilir. İnsan iletişiminin yaklaşık %90 ı sözel olarak
yapılmaktadır. Bu iletişinin ancak yarısı kısa bir süre sonra hatırlanabilir.
Aradan daha fazla zaman geçtiğinde ise %20-25 ini bile zor hatırlarız. Bütün bu
nedenlerden dolayı etkili dinleme ilke ve yöntemlerini öğrenmek ve bunları
uygulamak daha da önem kazanmaktadır.


Etkili
dinleme sadece söylenilenleri duymak değil, aynı zamanda bu söylenenleri önemli
bulmak, kavramak ve değerlendirmektir. Ayrıca etkin dinleme aktif bir süreçtir.


Olaya
bir de başka bir boyuttan bakalım. Etkin dinleme öğretmen-öğrenci ilişkilerini
de olumlu bir yönde etkiler. Öğretmen genellikle kendini dinleyen ve
dinlediğini çeşitli biçimlerde belli eden öğrencilere daha fazla ilgi gösterir
ve onlara dönerek konuşur. Öğretmen dersi anlatırken dinleyicilere ihtiyaç
duyar. Bu nedenle başını sallayan, not tutan, dikkatini yoğunlaştıran aktif
öğrencilere daha fazla ilgi gösterir.


Öğretmenin
sınıf içindeki en önemli görevlerinden biri öğrenciye bilgi aktarmaktır ve bunu
öğretmen genellikle anlatarak gerçekleştirir Öğrenci ise öğretmenin bu
anlattıklarını anlamak amacıyla dinlemektedir. İşte önemli olan da öğrencinin
bu dinleme işlevini nasıl yaparsa daha başarılı olacağıdır. Etkin bir dinleyici
olmak için "İFİKAN" adlı
bir yöntemi uygulayabiliriz.


Bu yöntem;

İ- İleriye





F- Fikirler


İ- İşaretler


K- Katıl


A- Araştır


N- Not tut olmak üzere 6 basamaktan oluşmaktadır.














Bu
basamakları kısaca açıklayalım.


§Öncelikle
ileriye bak basamağından başlayalım. Öğrenci sınıfta öğretmenini dinlerken,
öğretmenin anlattıklarından yola çıkarak daha sonra neler söyleyebileceğini
tahmin etmeye çalışmalıdır. Bu da öğrencinin dikkatinin dağılmasını engeller ve
öğrenciyi devamlı uyanık tutar. Hatta öğrencinin aktif olarak katılmasını
sağlar. Öğrenci daha önceden o günkü konuları okuyarak sınıfa gelirse hem
anlatılanlara yabancı kalmamış olur hem de dersteki tahminlerini daha kolay bir
şekilde yapar. Bu yöntemle öğrenci derste anlatılanları daha önce okuduğu için
daha kolay bir şekilde hatırlar.





§İkinci olarak
fikirler basamağı karşımıza çıkıyor. Bu basamak bize önemli fikir ve
düşüncelere önem vermemiz gerektiğini ve bunları göz ardı etmememiz gerektiğini
anlatmaktadır. Öğrenci öğretmenin bir ders boyunca anlattıklarının ana fikrini
bulmaya çalışmalıdır. Ders boyunca kendi kendine bu konunun ana fikri nedir?,
Burada anlatılmak istenen nedir? gibi sorular sorması gerekir. Bu sorular öğrencinin
ana fikir ve kavramları bulmasına yardımcı olur.


§Üçüncü olarak
işaretler basamağına bakalım. Öğrenci sınıf içinde devamlı uyanık olmak
zorundadır. Öğretmenin hiçbir dediğini kaçırmamalıdır. Öğretmenin işaretlerine
karşı dikkatli ve uyanık olmalıdır. Bir öğretmen konuyu anlatırken mutlaka ufak
ipuçları verir. Bazı konuların üzerinde ısrarla durur. Örneğin bir konunun
önemli bir bölümünü anlatırken belirli kelimeler kullanır, ses tonunda
farklılıklar yaratarak çeşitli ipuçları verir. Öğretmenler seslerini
yükselterek ya da "burası önemli", "dikkat ederseniz" gibi
sözel vurgularla önemli noktalara işaret ederler. Bir öğretmen hiçbir zaman bu
bir sınav sorusudur demez, ama çeşitli ipuçlarıyla bunu belli eder. Bu
ipuçlarından birkaçına örnek verirsek: önemli, başlıca, can alıcı, burada esas
fikir, şunu unutmayın ki, sonuç olarak, bu sebeple, özetle vb. ...Bu ipuçlarına
dikkat edildiği taktirde öğrenci sınavda sorulabilecek soruları tahmin
edebilir.





§Bir başka
basamak ise "katıl" basamağıdır. Öğrenci sınıf içinde devamlı aktif
olmalıdır. Pasif bir öğrenci hiçbir zaman başarılı olamaz. Öğrenci derse her
fırsatta katılmalıdır. Öncelikle derse zamanında gelmeli, sınıfta oturacağı
yeri iyi seçmeli, görebileceği, duyabileceği bir yere oturmalıdır. Ve ders sırasında
öğretmenin söylediklerine gülümseyerek, kaşlarını çatarak, başını sallayarak
olumlu ya da olumsuz tepki göstermelidir. Böylece öğretmen de anlaşılan ya da
anlaşılmayan yerleri çok daha iyi bir şekilde görebilir. Ayrıca bu öğretmeni de
memnun eder. Onun motivasyonunu arttırır, onu cesaretlendirir. Öğretmen
dinlenildiğinin farkına varır. Oysa ki anlattıklarına karşı hiçbir tepki
göstermeyen donuk, pasif öğrenciler karşısında öğretmen de bir şeyler anlatmak
istemez. Öğrenciler öğretmene tepkide bulunarak dersin kalitesini yükseltmekte
öğrencilerin elindedir.





§Beşinci olarak
karşımıza "araştır" basamağı çıkıyor.


Öğrenciler
nedense ders sırasında soru sormaktan çok çekinmektedirler. Ve fikirlerini,
görüşlerini rahatça söyleyememektedirler. Oysa ki bu çok yanlıştır. Ders
sırasında anlaşılmayan bir yer varsa ya da merak edilen bir soru varsa bu soru
rahatlıkla sorulmalıdır. Hiçbir şekilde çekinilecek bir durum söz konusu
değildir. Sorulara verilen cevap anlaşılmadıysa ve açıklamalar yeterli değilse,
yeni sorular sorulmalı ve açıklama yapılması istenilmelidir. Eğer ders
içerisinde zaman yetmediyse, ders bittikten sonra öğretmene ya da diğer
öğrencilere de sorulabilir.





§En son basamak
ise " Not Tutma" basamağıdır. Dinleme yoluyla öğrenilen bilgiler çok
uzun süreler hafızada duramaz. Öğrenilenlerin zaman zaman tekrar edilmesi
gerekir. Bir öğrenci ders sonunda, o derste dinlediğinin ancak %55 ini
hatırlayabilir. Tekrar yapılmadığı sürece bu oran bir hafta sonra %17 lere
düşer. Bu yüzden not tutmanın çok büyük bir önemi vardır.


§Not tutmanın iki
önemli yararı vardır.


Birincisi eğitimin temel şartı olan "Aktif katılımı" sağlar. Öğrenci derste pasif durumdan
aktif duruma geçer. Not tutma sayesinde derste devamlı uyanık olur, dikkatini
derse yoğunlaştırır ve dikkatinin dağılmasını engeller. İkinci önemli yararı
ise unutmayı engellemesidir. Unutkanlık düşmanını bizim avantajımıza çevirerek
en önemli girişim not tutmaktır. Özellikle alınan notlar eve gelince bir de
temize çekilirse hafızaya daha iyi yerleşir.





§Not tutulurken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar
bulunmaktadır.


·
Öncelikle not tutulan kağıt konusunda cömert olmamız
gerekir. İleride okuduğumuz zaman anlayabileceğimiz şekilde, boşluklar
bırakılarak not tutmamız da yarar vardır. Hiçbir zaman küçük bir kağıda sıkışık
bir şekilde not tutulmamalıdır. Hatta not tutmak için bir defter olursa daha
düzenli not tutulur. Ve de sayfanın altında, üstünde, yan taraflarında boşluk
bırakılırsa buralara eksik kalan bilgileri daha sonra yazabiliriz.


·
Not tutmaya ilk günden başlanılması gerekir. Ve düzenli
olarak not tutulması çok önemlidir.


·
Dinleme ile not tutma arasında bir denge oluşturmak
gerekir. Tüm dikkati dinlemeye ayırırsak, verimli bir şekilde not tutamayız.
Aynı şekilde çok ayrıntılı not almaya kalkışırsak bu sefer de anlatılanları
anlamamız güçleşir ve bu da dinlemeyi olumsuz etkiler. Dolayısıyla dinleme ve
not tutma arasındaki dengeyi çok iyi ayarlamamız gerekir.


·
Derste not tutarken ana fikirleri, önemli noktaları not
etmek çok önemlidir. Not alırken seçici olmakta yarar vardır. Önemli noktaları
belilerken öğretmen bize çeşitli ipuçları verir. "Burası
önemli","Burada esas olan", "Dikkat ederseniz" vb.
ipuçlarıyla bu bölümlerin önemini vurgular. Bu bölümler mutlaka not alınmalı ve
önemli olduğunu belirtmek için de yanına * işareti konmalı ya da altı
çizilmelidir.


·
Not tutarken zamandan tasarruf etmek ve geri kalmamak
için, öğrenci kendi anlayabileceği şekilde çeşitli kısaltmalar kullanmalıdır.
Bu kısaltmalardan bazılarına örnek verirsek:


-ve &


-gibi .


-örneğin ör


-sonuç olarak son. ol.


-kadar =


-matematik mat


-yüzyıl yy


-birbirine 11


-buna ek olarak +


-açısından ?


·
Not tutarken öğrenci kendi cümleleriyle not almalıdır. Bu
şekilde hem öğrenci öğretmenin anlattıklarını özetleme imkanı bulur, hem de
anladığı biçimde not alma imkanı bulur. Bazı durumlarda anlatılanların aynı
şekilde not alınması gerekebilir. Ya da tahtada yazılanları aynı şekilde
kaydetmek gerekebilir. Bu durumda anlatılanlar ya da yazılanlar aynı şekilde
not alınmalıdır.


·
Öğrenci not tutarken aklına takılan yerleri ya da
anlayamadığı bölümleri öğretmene sormaktan çekinmemelidir. Böylece not alırken
hem eksik not almamış olunur hem de anlayarak not alınır.


·
Öğrenci hafızasına çok güvense bile mutlaka sınıfta
öğretmen tarafından söylenen ve önemli gördüğü her şeyi not etmelidir. Böylece
unutkanlık sonucu doğabilecek olumsuz sonuçları engellemiş olur.


·
Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri de
tutulan notların mutlaka temize geçirilmesidir. Öğrenci tuttuğu notları temize
geçirirken bir kez daha tekrar etmiş olur ve bu da unutmasını engeller. Eğer
mümkünse tutulan notlar o gece ya da bir sonraki dersten önce temize
geçirilmelidir.





İyi
dinlemek ve not tutmak sadece eğitimin değil, hayat başarısının da en önemli
unsurudur. İyi bir dinleyici olmanın temel kuralı iyi not tutmak, iyi not
tutmanın yolu da iyi bir dinleyici olmaktır. Bu anlamda iyi not tutmak ve iyi
bir dinleyici olmak birbirleriyle bağlantılı iki kavramdır.


Teorikte
anlatılan bu hususlar, pratikte uygulandığında öğrenciye birçok yararlar sağlar.
Çok ufakmış gibi görünen ayrıntılar ileride büyük farklar yaratacaktır. Bunu
sizler de yaşayıp görebilirsiniz.