B E L İ R T E Ç (ZARF)
Eylemlerin, eylemsilerin, sıfatların ya da görevce kendisine benzeyen sözcüklerin anlamını etkileyen, kimi zaman güçlendirip kimi zaman kısıtlayan sözcüklere denir.
Ö Z E L L İ K L E R İ
Sözcük, eylemi etkilediği zaman ‘’belirteç’’ olur.
Böyle çalışmalısın (‘’böyle’’ belirteç olur.)
Bir adı etkilediği zaman ‘’sıfat’’ olur.
Böyle insanlarla konuşmamalısın.
Bir adın yerine kullanıldığı zaman ‘’adıl’’ olur.
O, her zaman böyledir.
Tek başına belirteç yoktur. Yalnız durumdadırlar. İsim çekim eki almazlar. Belirteçlere gelen isim çekim eki işlevini kaybeder.
YAPILARINA GÖRE BELİRTEÇLER
Basit Belirteçler :
Kök halindeki belirteçlerdir.
HEMEN – SABAH – DAHA – DÜN – GEÇ
Türemiş Belirteçler :
Kök ya da gövdelerine ek getirilerek yapılan belirteçlerdir.
- ce Yiğitce seslendi.
- leyin Sabahleyin yola çıktı.
- leri Akşamları erken yatıyor.
- e Sabaha biter.
- de Sözde çalışıyor.
- den Erkenden gel.
- lerde Şimdilerde çok moda oldu.
Bileşik Belirteçler :
Belirteç görevinde bulunan bileşik sözcüklerdir.
Bugün gelir.
Biraz ayır.
İlk önce gitti.
Öbeklenmiş Belirteçler :
Kimi sözcükler yan yana getirilerek belirteç öbekleri oluştururlar.
Önce doğru git.
Sabahtan beri bekliyor.
Arada sırada uğrar.
Şöyle böyle düzeldi.
GÖREV VE ANLAMLARINA GÖRE BELİRTEÇLER
Zaman Belirteçleri :
Eylemin anlamını zaman ilgisiyle tamamlayan sözlerdir.
Biraz önce gitti.
Konuştukça açılıyor.
Gittiğinden beri görmedim.
Dün sözünü ettik.
Bu gün aradı.
Demincek buradaydı.
Sonra söylerim.
Yazın havalar ısınır.
Şimdi gelir.
Yer yön belirteçleri :
Eylemin yerini ve yönünü belirten belirteçlerdir.
Ne ileri gidebiliyor ne de geri.
İçeri girmeyiniz, dışarı çıkınız.
Aşağı tükürse sakal, yukarı tükürse bıyık.
NOT : Yalın durumda kullanılır. İsim çekime eki alırsa adlaşır.
Dışarı-y-a .çıkınız
Durum Belirteçleri :
Eylemin nasıl yapıldığını, ne durumda olduğunu belirten sözcüklerdir.
Anlam ayrıntılarına göre başlıcaları :
A- Niteleme Belirteçleri :
Güzel düşün iyi hisset yanılma, aldanma.
Bütün gün kapı kapı dolaştı.
Yer yer kesintilere rastladı.
Güle oynaya gittiler.
Diyar diyar gezdik.
Akşam ıpıssız bastırdı.
Sımsıcak gülümsedi.
B- Kesinlik belirteçleri :
Elbette gelir.
Mutlaka çalışmalısın.
Asla arama.
Hiç görünmedi.
Ne olursa olsun ara.
C- Yineleme Anlamlı Belirteçler :
Gene uyudu.
Tekrar düşünmelisin.
Bir daha sormuş.
İkide bir düşüyor.
D- Diğer Durum Belirteçleri :
Peki, evet, hay hay, artık, yalnız, ancak, bari....
Azlık – Çokluk Belirteçleri :
Sıfatları, eylemleri ve kendi türünden sözcükleri azlık – çokluk bakımından kısan ya da güçlendiren belirteçlerdir.
A- Eşitlik Belirteçleri :
‘’kadar’’
Kuş kadar küçük beyin.
Peri kadar güzel kız.
Onun kadar düşüncesiz insan yoktur.
B- Üstünlük Belirteçleri :
‘’daha’’
Daha temiz ve güzel bir dünya.
Daha rahat koltuklar.
C- En Üstünlü Belirteci :
‘’en’’
En sıcak günleri geride bıraktık.
D- Aşırılık Belirteci :
‘’Çok, gayet, pek fazla’’
Çok verimli topraklar göz alabildiğine uzanıyor.
Pek şirin bir ev kiralamışlar.
Günlerimiz gayet sakin geçiyor.
Fazla şişman ve hareketsiz bir çocuktu.
E- Öbeklenmiş Belirteçler :
‘’daha çok, en çok, daha fazla, en fazla, daha az, en az, çok az....’’
F- Diğerleri :
‘’Çokça, fazla, ta, aşağı, yukarı’’
Soru Belirteçleri :
Eylemleri, eylemsileri ya da cümlenin yüklemini soru yoluyla belirleyen sözcüklerdir.
Ne bağırıp duruyorsun ?
Nasıl konuşursun ?
Niçin geciktin ?
Hani gelecektin ?
Ne kadar alacaksın ?
Ne biçim boyadın ?
Niye düşünüyorsun ?
Konu: Belirteç(zarf) 
Perş. Tem. 10, 2008 9:02 pm
